Skład Solny, a planowana inwestycja Planeta Lem.
Apel o debatę ekspercką w sprawie przyszłości krakowskiej kultury.
Wobec zapowiedzi zakończenia funkcjonowania domu pracy twórczej na krakowskim Podgórzu w budynku Składu Solnego, funkcjonujący symbiotycznie artyści i społecznicy, postanowili zjednoczyć się we wspólnym działaniu. Działaniu, mającym na celu opowiedzenie opinii publicznej o Składzie Solnym – o jego twórczym wpływie na życie Krakowa, o swojej oddolnej i spontanicznej żywiołowości, o osiągnięciach na polu kultury, o działalności społecznej i aktywistycznej, o twórczym wkładzie w krakowskie dziedzictwo – by wymienić tylko nieliczne z wielu inspirujących i wartościowych zasług artystów i społeczników ze Składu Solnego. W efekcie tego oddolnego zorganizowania się poznaliśmy Skład Solny bliżej: opowieść o tym miejscu rozpoczęła się na początku listopada, podczas sesji Rady Miasta Krakowa, a następnie dotarła do lokalnych mediów. Kulminacją tych działań był dzień otwarty Składu Solnego z okazji 25-lecia działalności, zorganizowany 25 listopada 2023 r., w trakcie którego można było przekonać się jak cenny jest wkład artystów i społeczników ze Składu.
Skład Solny to miejsce i dom dla tysięcy odbiorców sztuki, miejsce spotkań różnych pokoleń, miejsce codziennej edukacji artystycznej i społecznej, z której korzystają nie tylko okoliczni mieszkańcy i mieszkanki, ale także osoby mieszkające w innych dzielnicach Krakowa, osoby z całej Polski oraz społeczność międzynarodowa. To tu przystań znalazło kilku odbywających się w Krakowie festiwali. Tu udzielana jest pomoc tysiącom uchodźców wojny w Ukrainie. Poza twórcami z bogatym dorobkiem artystycznym swoją siedzibę mają tu organizacje, firmy i kolektywy: Akcja Ratunkowa dla Krakowa, Centrum Sztuki Współczesnej Wiewiórka, Fundacja Kalina (Zupa dla Ukrainy), Fundacja Otwarty Plan, Galeria Skład Solny, GetADarkroom (ciemnia fotograficzna, studio), Kolektyw Siostry Rzeki, Młodzieżowy Strajk Klimatyczny , MuseLab (studio produkcji muzycznej), Outpost (kolektyw i szkoła produkcji muzycznej), Rock House (sale prób), czy Stowarzyszenie Mosaic.
Działalność Składu Solnego w ciągu ostatnich kilku lat to setki rozmaitych wydarzeń. Zorganizowano tu między innymi 72 wystawy, 80 happeningów, 140 otwartych warsztatów dla mieszkańców, 5 Wodnych Mas Krytycznych, powstało ponad 150 wydawnictw muzycznych, odbyliśmy 550 godzin jam session, wyedukowaliśmy ponad 100 uczniów szkoły produkcji muzycznej Outpost, stworzyliśmy 64 obiekty pływające, 400 tabliczek Sióstr Rzek, 10 projektów edukacji ekologicznej. Wydaliśmy dla uchodźców z Ukrainy: 2000 laptopów, 200 tys. litrów zupy, a 200 osób z Ukrainy codziennie otrzymuje wsparcie. Aktywiści, którzy znaleźli tutaj swoją siedzibę mają na swoim końce takie inicjatywy jak m.in. obrona Zakrzówka przed inwestycją deweloperską (akcja Modraszek Kolektyw), obrona hotelu Cracovia, który miał zostać wyburzony, a będzie odziałem Muzeum Narodowego.
Skład Solny jest ważnym centrum społeczno-artystycznym na mapie Krakowa, który – co warto podkreślić – powstał tylko z inicjatywy ludzi, a nie zewnętrznego finansowania. Składu Solnego nikt nie wymyślił. Istnienie tej społeczności w niezmienionej formie leży w interesie miasta, jego mieszkańców oraz wszystkich artystów i społeczników, bo może stanowić wizytówkę Krakowa w Polsce i na świecie.
Podpisani pod apelem artyści i społecznicy jednym głosem podkreślają, że ich celem nie jest „blokowanie”, jak to było gdzieniegdzie sugerowane, potrzebnej miastu inwestycji w Centrum Literatury i Języka Planeta Lem. Są świadomi doniosłości i wagi krakowskiego literackiego dziedzictwa, z wybitną twórczością Stanisława Lema na czele i z pełnym przekonaniem popierają dążenia literackiego środowiska Krakowa. Jednocześnie, marzą o tym, by możliwy był dalszy rozwój ich artystycznego środowiska, z poszanowaniem ich postulatów, dotyczących warunków niezbędnych dla kontynuowania ich profesjonalnej i wysoce jakościowej pracy artystycznej i społecznej. Skład Solny jest otwarty na wszelkie propozycje, jednak, co ze szczerym żalem i przy zachowaniu dobrej woli współpracy i uzyskania kompromisu przyznają członkowie tej społeczności, dotychczasowe proponowane rozwiązania ze strony przedstawicieli samorządu budzą szereg kluczowych wątpliwości, które omawiane są na linii Skład Solny – przedstawiciele Urzędu Miasta Krakowa. Ta sprawa wymaga dalszych rozmów i konieczna jest przy tym deklarowana dotychczas przez obie strony dobra wola rozwiązania sytuacji. Zastanawiające jest, że w dotychczasowej dyskusji o tej sprawie mowa była jedynie o koniecznej wyprowadzce konglomeratu artystycznego Skład Solny z jego dotychczasowego matecznika, a nie brane są pod uwagę inne ewentualności. Zważywszy na wspomniane tutaj, a omówione szerzej w innych miejscach wątpliwości formalne i finansowe co do planu budowy Centrum Literatury i Języka Planeta Lem na terenie Składu Solnego, dziwić może brak dyskusji nad alternatywnymi rozwiązaniami gdy chodzi o lokalizację tego ważnego miejsca dla krakowskiego dziedzictwa literackiego.
Omówiona powyżej sprawa skłania do podjęcia szerszej dyskusji na wiele tematów, związanych z zagadnieniami takimi, jak funkcjonowanie oddolnej sztuki w ramach struktur samorządowych, organizacja i finansowanie publicznych instytucji kultury, ich oddziaływanie na lokalną społeczność, wsparcie ze strony samorządu dla działalności społecznej i artystycznej, relacje pomiędzy instytucjonalną i oddolną odsłoną tych dwóch rodzajów działalności, i wiele więcej. Jest ona przyczynkiem do podjęcia szerszej debaty eksperckiej, dotyczącej powyższych zagadnień, z udziałem zarówno specjalistów (socjologów, prawników, architektów, urbanistów, historyków sztuki i in.), jak i przedstawicieli samorządu, artystów nieinstytucjonalnych, miejskich aktywistów i społeczników, lokalnej społeczności, itd.
My, niżej podpisani, apelujemy o odroczenie głosowania nad wydzieleniem nowej jednostki kultury Centrum Literatury i Języka Planeta Lem do czasu przeprowadzenia rzetelnej eksperckiej debaty, która na podstawie powyżej omówionej sprawy podniesie zagadnienia ważne z punktu widzenia funkcjonowania współpracy na linii samorząd – kulturalna i społeczna oddolna działalność – społeczność lokalna – mniejsze instytucje kultury – i in. Jej efektem mogłoby być wypracowanie rozwiązań, cementujących dobre praktyki w tym zakresie, które mogłyby służyć w przyszłości nie tylko w Krakowie, lecz i w innych miejscach Polski; a przede wszystkim doprowadzi do zapewnienia artystycznej społeczności ze Składu Solnego odpowiedniego miejsca do dalszej działalności twórczej i społecznej, gdyż leży to w interesie polskiej sztuki i społeczeństwa obywatelskiego. Chcemy w ramach debaty poruszyć kwestię wyraźnie zaburzonej równowagi pomiędzy działalnością kulturalną, organizowaną odgórnie – przez samorządy, ministerstwo, czy inne instytucje, a tą oddolną, spontaniczną. Obie formy organizacji są ważne dla rozwoju kulturalnego, a ich współpraca mogłaby być twórcza i owocna. Jednak wobec zaburzenia stosownych proporcji między tymi dwiema formami organizacji, częstokroć nie jest możliwa. Skład Solny jest planetą nie tylko zamieszkaną, jest aktywną społecznością, wieloaspektową wypracowaną zbiorowością. Ta planeta to samorodna, autentyczna, naturalna, abiogenna materia, powstała z żywych, niezwykle twórczych i kreatywnych intencji konkretnych ludzi, ludzi którzy w niezwykły jak na obecne czasy, kultywują rolę wspólnotowego i oddolnego działania nie tylko twórczego ale przede wszystkim obywatelskiego.
Ta sprawa musi zostać dogłębnie przemyślana i przedyskutowana.
Apel podpisali (do dnia 13.12.2023)
- Marta Deskur – artystka wizualna
- Dominik Podsiadły – artysta multidyscyplinarny
- Dawid Mateusz – poeta
- Artur Tajber – artysta intermedialny, performer, Wydział Intermediów ASP w Krakowie
- Janek Simon – artysta wizualny
- Joanna Rajkowska – artystka wizualna
- Dominik Jałowiński – artysta wizualny, performer, kurator
- Marta Sala – artystka wizualna
- Marta Romankiv – artystka interdyscyplinarna
- Xawery Deskur – artysta interdyscyplinarny
- Kuba Bąkowski – artysta wizualny
- Wojciech Dada – artysta wizualny, Akademia Sztuki w Szczecinie
- Rafał Jakubowicz – artysta wizualny
- Piotr Krajewski – kurator i dyrektor Centrum Sztuki WRO we Wrocławiu
- Mateusz Kozieradzki – historyk sztuki, kurator, prezes fundacji ZW w Toruniu
- Małgorzata Antoszewska – Moneta – artystka wizualna
- Kuba Szreder – kurator, teoretyk sztuk interdyscyplinarnych, wykładowca WZKW Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie
- Romuald Demidenko – kurator, historyk sztuki
- Joanna Synowiec – kuratorka, animatorka kultury
- Katarzyna Górna – artystka wizualna
- Robert Kuśmirowski – artysta wizualny
- Weronika Zalewska – artystka intermedialna
- Grzegorz Borkowski – kurator i krytyk sztuki
- Piotr Sikora – krytyk i kurator sztuki
- Magdalena Morawik – kuratorka, producentka
- Joanna Pawlik – artystka wizualna
- Karolina Wiktor – artystka wizualna
- Łukasz Surowiec – artysta wizualny
- Agata Smalcerz – historyczka sztuki, kuratorka, dyrektorka Galerii Bielskiej BWA w Bielsku Białej
- Magdalena Kownacka – historyczka sztuki, kuratorka, wykładowczyni ASP Kraków
- Wojciech Gilewicz – artysta wizualny
- Bartosz Nowak – artysta wizualny, kurator
- Aneta Rostkowska – krytyczka, kuratorka
- Yulia Krivich – fotografka, artystka wizualna, wykładowczyni Akademii Sztuki w Szczecinie
- Marcin Polak – artysta wizualny, kurator, krytyk
- Łukasz Jastrubczak – artysta wizualny, intermedialny, muzyk
- Łukasz Trzciński – artysta, kurator, prezes Fundacji Imago Mundi
- Patrycja Cichosz – artystka wizualna
- Ewa Łączyńska – Widz – kuratorka, krytyczka, dyrektorka Biura Wystaw Artystycznych w Tarnowie
- Przemek Branas – artysta wizualny, performer
- Jakub de Barbaro – grafik
- Karolina Vysata – historyczka, animatorka kultury, kuratorka
- Michał Sosna- artysta wizualny
- Jadwiga Sawicka – artystka wizualna
- Maria Brewińska – kuratorka, menadżerka kultury
- Aleksander Hudzik – redaktor naczelny magazynu o kulturze Mint
- Dominik Ritszel – artysta wizualny
- Weronika Wysocka – artystka
- Sarmen Beglarian – kurator sztuk wizualnych
- Martyna Miller – artystka wizualna
- Agnieszka Rayzacher – krytyczka i kuratorka sztuki
- Luiza Nader – krytyczka i historyczka sztuki (Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie)
- Anna Pajęcka – krytyczka sztuki i teatru (dwutygodnik.com)
- Agata Biskup – artystka wizualna
- Honorata Martin – artystka wizualna
- Stanisław Ruksza – krytyk sztuki, kurator, dyrektor Trafostacji Sztuki w Szczecinie
- Szymon Maliborski – kulturoznawca, historyk sztuki, teoretyk
- Magdalena Ciemierkiewicz – artystka wizualna
- Adam Rzepecki – artysta
- Stanisław Koba – artysta, Galeria Skład Solny
- Diana Dyjak Montes de Oca – artystka
- Tawa Dyjak – artysta
- Barbara Maroń – artystka
- Marek Zawierucha – scenograf
- Igor IGO Walaszek – muzyk
- Piotr Wykurz – muzyk, Clock Machine, Stowarzyszenie Ars Latrans
- Jakub Jaworski – muzyk, Gypsy and the Acid Queen
- Konrad Nikiel – muzyk, Clock Machine
- Grzegorz Wardęga – muzyk, Runforrest
- Mateusz Okoński – artysta
- Grzegorz Siembida – artysta
- Maciej Piotr Prus – pisarz
- Angelika Bogdanowicz-Prus – konserwator dzieł sztuki
- Cezary Ciszewski – reżyser, dziennikarz, fotograf
- Olimpia Maciejewska-Gijbels – kuratorka
- Katarzyna Janicka – reżyserka
- dr hab. Maria Luiza Pyrlik – artystka wizualna, Wydział Intermediów ASP
- Mania Strzelecka – pisarka, malarka
- Janusz Rudnicki – pisarz
- Patryk Kosenda – poeta
- Igor Jarek – pisarz
- Ziemowit Szczerek – pisarz
- Piotr Marecki – właściciel wydawnictwa
- Ola Małecka – właścicielka wydawnictwa
- Mariusz Czubaj – pisarz
- Dorota Kotas – pisarka
- Joanna Aglaja Joy – poetka
- Marcin Koszałka – reżyser, operator
- Jerzy Mazzolewski – muzyk
- Weronika Gogola – pisarka
- Mariusz Szczygieł – pisarz
- Patrycja Mnich – pisarka, scenarzystka
- Zbigniew Rokita – pisarz
- Dariusz Pago – poeta
- Maja Staśko – poetka, aktywistka
- Piotr Siemion – pisarz
- Marta Frej – artystka wizualna
- Aleksandra Wojtaszek – pisarka
- Sylwia Chutnik – pisarka
- Justyna Bargielska – poetka
- Aleksandra Łojek – pisarka
- Wojtek Kuczok – pisarz
- Jędrzej Morawiecki – pisarz
- Jędrzej Słodkowski – dziennikarz, Gazeta Wyborcza
- Sławomir Shuty – pisarz
- Michał Dziadkowiec – menadżer kultury, Fundacja Krakowska 34
- Bogna Świątkowska – menadżerka kultury, Fundacja Bęc Zmiana
- dr hab. Ewa Alicja Majewska – teoretyczka kultury, profesorka SWPS Warszawa
- dr Joanna Kiliszek – historyczka sztuki, menedżerka kultury i kuratorka
- Ignacy Matuszewski – muzyk, Ralph Kamiński, Teatr Variete
- Mateusz Sarapata – producent muzyczny
- Michał Sarapata – producent muzyczny
- Paweł Pruski – producent muzyczny
- Fryderyk Lutyński – producent muzyczny, kompozytor
- Dawid Płonka – producent muzyczny
- Aleksander Bączkowski – muzyk, Niechęć
- Zuza Baum – wokalistka
- Dominika Płonka – wokalistka
- Adam Wajrak – dziennikarz
- Anna Baranowa – historyczka sztuki, krytyczka, kuratorka
- Dorota Jędruch – historyczka sztuki, Uniwersytet Jagielloński
- Cecylia Malik – artystka, aktywistka
- Mirosław Koncewicz – scenograf
- Marcin Pater – producent muzyczny
- Jakub Wozowicz – rzeźbiarz
- Bartolomeo Koczenasz – artysta wizualny
- Daria Gosek – Popiołek – posłanka na Sejm RP
- Agnieszka Szpila – pisarka
- Marcin Żyła – dziennikarz
- Peter Bogatka – malarz
- Kordian Kądziela – reżyser
- Michał Pamuła – muzyk, Teatr Variete
- Marcin Kluba – producent muzyczny, Baklu
- Iga Chmielewska – artystka interdyscyplinarna
- dr hab. Mariusz Waras – artysta wizualny, ASP w Gdańsku
- Arkadiusz Półtorak – krytyk, kurator, wykładowca UJ
- Daniel Muzyczuk – kurator
- Piotr Zdybał – historyk sztuki, AMA Film
- Tomasz Gutkowski – producent
- Kamil Kłeczek – menadżer kultury, Galeria Vauxhall
- Piotr Trzaskalski – reżyser
- Łukasz Barczyk – reżyser producent
- Patrycja Serweta – artystka wizualna, muralistka
- Aleksandra Stachowicz – artystka wizualna, konserwatorka zabytków, muralistka
- Radek Skrzypczyk – artysta wizualny, rzeźbiarz, muralista
- Michał Szudrawski – artysta wizualny, malarz, muralista
- Janina Tłuczkiewicz – artystka wizualna
- Patrycja Serweta – artystka wizualna
- Magda Magdziarz – artystka wizualna
- Ania Lubińska – artystka wizualna
- Kinga Kociarz – artystka wizualna
- Emilia Pietras – artystka, malarka, muralistka
- Magdalena Tryba – artystka, Galeria SN2022A
- Barbara Wojewoda – artystka
- Sławomir Bobola, doktorant, Galeria SN2022A
- Angelika Pałka – artystka wizualna, muralistka
- Kamila Lipka – artystka wizualna, muralistka
- Patrycja Chojnacka – artystka wizualna
- Marieta Żukowska – aktorka
- Jan Kwieciński – producent filmowy
- Marta Kudelska – kuratorka, historyczka sztuki, Uniwersytet Jagielloński
- Monika Tomaszewska – artystka wizualna, performerka
- Joanna Boniecka – kuratorka, historyczka sztuki
- Jagna Janicka – scenograf
- Michał Dymek – operator filmowy
- Maciej Buchwald – reżyser
- Krzysztof Pietrala – poeta
- Marcin Orliński – poeta
- Maria Wasilewska – artystka wizualna
- Agnieszka Dutka – artystka
- Nela Tąta – artystka
- Radosław Szlęzak – artysta
- Nils Crone – operator filmowy
- Emi Buchwald – reżyserka
- Ewa Mleczko – autorka
- Jacek Taran – dziennikarz, fotoreporter
- Małgorzata Nieciecka – Mac – dziennikarka
- Paweł Augustynek – Halny – artysta wizualny, montażysta filmowy
- Aleksander Janicki – artysta interdyscyplinarny
- Aleksandra Grzonkowska – historyczka sztuki, kuratorka, badaczka, Undergdańsk
- Alicja Jelińska – kuratorka – animatorka kultury, Undergdańsk)
- Alicja Jabłonowska – koordynatorka, kuratorka, Fundacja Layup
- Łukasz Krajewski – artysta, kurator, Fundacja Layup, 100cznia Gdańsk
- Filip Kozarski – architekt, kurator, Fundacja Layup, 100cznia Gdańsk
- Jakub Tracz – producent muzyczny, Bass Astral
- Kacper Matuszewski – muzyk, Afronauts
- Magdalena Mazik – animatorka kultury, MOCAK
- Andrzej Wasilewski – artysta wizualny
- Aleksandra Czeremcha – scenarzystka, reżyserka
- Ewa Piaskowska – producentka i scenarzystka filmowa
- Jerzy Skolimowski – reżyser, scenarzysta, aktor
- Anna Grajewska – edukatorka, menadżerka kultury
- Michał Wiśniewski – historyk sztuki, architekt, Instytut Architektury
- Magdalena Zakrzewska Duda – animatorka kultury, Nadbałtyckie Centrum Kultury
- Róża Wroniszewska – kuratorka, właścicielka domu aukcyjnego
- Antoni „Ziut” Gralak – trębacz, kompozytor, producent muzyczny
- Wojciech Kozłowski – historyk sztuki, dyrektor galerii BWA w Zielonej Górze
- Michał Frydrych – artysta wizualny
- Maciej Nowacki – artysta wizualny
- Emilia Orzechowska – kuratorka, dyrektorka Centrum Sztuki Galeria EL w Elblągu
- Jaś Kapela – poeta, pisarz, zawodnik MMA
- Magdalena Zych – kustoszka Muzeum Etnograficznego w Krakowie
- Marka Lisok – kuratorka
- Alicja Rogalska – artystka wizualna
- Ewelina Jarosz – trans dyscyplinarna badaczka, artystka
- Bogusław Bachorczyk – artysta wizualny
- Paulina Karpowicz – malarka
- Karolina Świdecka – malarka
- Krzysztof Marchlak – artysta wizualny
- Eliza Urwanowicz-Rojek – kuratorka galeria Arsenał Białystok
- Katarzyna Jagodzińska – muzeolożka, kuratorka projektów kulturalnych
- Justyna Górowska – artystka wizualna
- Łukasz Białkowski – krytyk sztuki, wykładowca akademicki
- Zorka Wolny – artystka wizualna
- Dr.hab. Małgorzata Wielek-Mandrela – artysta wizualna, działaczka czarnego zakładu
- Prof. Kinga Nowak – artystka wizualna
- Ernest Ogórek – artysta, wykładowca akademicki
- Sebastian Bożek – artysta, wykładowca akademicki
- Wojtek Szymański – kurator, krytyk sztuki i historyk sztuki
- Romuald Oramus – artysta malarz
- Joanna Ruszczyk – krytyczna, dziennikarka
- Pamela Bożek – artystka wizualna
- Prof. Piotr Jargusz – artysta malarz
- Krzysztof Marchlak – artysta
- Danuta Różycka – menadżerka kultury tatr KTO
- Justyna Droń – animatorka kultury, edukatorka, kuratorka, Cricoteka
- Anna Markowska – krytyczka, historyczka sztuki
- Jerzy Kosałka – artysta wizualny
- Dorota Leśniak-Rychlak – redaktorka, kuratorka
- Daniel Rychalski – artysta wizualny
- Elżbieta Jabłońska – artystka wizualna
- Dorota Masłowska – pisarka
- Anna Górska – senatorka RP XI kadencji
- Małgorzata Malwina Niespodziewana – artystka wizualna
- Patrycja Orzechowska – kuratorka
- Grażyna Smalej – artystka wizualna
- Tomasz Pytko – manager kultury, Fundacja “Chodźże do Teatru”
- Grzegorz Dowgiałło – muzyk, kompozytor
- Jacek Długosz – muzyk, Michał Szpak
- Szymon Frankowski – muzyk, Michał Szpak
- Ania Tkaczyk – muzyk, Michał Szpak
- Michał Lange – muzyk, Miachał Szpak
- Kamil Kędzierski – konstruktor instrumentów
- Józef Rusinowski – muzyk, kaliber 44
- Piotr Bolanowski – muzyk, kaliber 44
- Karolina Szałaśny – wokalistka
- Andrzej Webber Mikosz – producent muzyczny
- Jakub Buczek – muzyk, Bukowicz
- Karolina Kossakowska – Stowarzyszenie ARS LATRANS
- Natalia Dąbek – Stowarzyszenie ARS LATRANS
- Edyta Gał – rzeźbiarka, Stowarzyszenie ARS LATRANS
- Luiza Niemczuk – grafik, Stowarzyszenie ARS LATRANS
- Marcin Giza – Wytwórnia Tematy
- Iwona Kempa – reżyserka, profesor Akademii Sztuk Teatralnych w Krakowie
- dr hab. Grzegorz Sztwiertnia – artysta, profesor ASP w Krakowie
- Joanna Zemanek – artystka interdyscyplinarna, scenografka, wykładowczyni ASP w Krakowie
- Aleksy Wójtowicz – krytyk i historyk sztuki, redaktor magazynu “Szum”
- Karolina Plinta – krytyczka i historyczka sztuki, zastępczyni redaktora naczelnego magazynu “Szum”
- Dorota Roqueplo – kostiumografka
- Agnieszka Tes – historyczka i krytyczka sztuki, kuratorka, malarka
- Karolina Jabłońska – artystka wizualna
- Tomasz Kręcicki – artysta wizualny
- Miłosz Biedrzycki – autor wierszy